Ёфтаҳо ва бардоштҳо (Yoftaho va bardoshtho)

То рӯзгори мо мавлавишиносон, чи дар Шарқу чи дар Ғарб, аз ҷумла чи дар Тоҷикистону Эрону Афғонистон ва чи дар Туркия, ғолибан аҳвол, осор ва афкори Мавлоно Ҷалолиддини Балхиро шарҳу тафсир ва таҳқиқ намуда, аз асрори ҳунари шоирии ӯ тақрибан сухане нарондаанд. Ба истиснои  донишманди тавонои эронӣ Муҳаммад Шафеъии Кадканӣ дар рисолаи маъруфаш "Мусиқии шеър" (1358/1969) фаслеро зери унвони "Чандовоии мусиқӣ дар манзумаи шамсии ғазалҳои Мавлоно" ба баррасии ин масъала ихтисос дода, ба баҳси илмии бунёдӣ дар ин замина оғоз карда буд. Аз замони нашри рисолаи мазкур то ҳол зиёда аз 50 сол сипарӣ шудааст, аммо дар ин муддат таълифоти қобили мулоҳизае пайдо нашудааст. Ба шарҳу тафсири аҳвол,  осор ва афкори динӣ, фалсафӣ, иҷтимоӣ ва ахлоқии Мавлоно таваҷӯҳ намудани мавлавишиносон як падидаи комилан табиист. Зеро барои шинохти дурусти шахсият ва фаъолияти эҷодии орифи бузурге чун Мавлоно, пеш аз ҳама, аз аҳвол, осор ва афкори ӯ огоҳ бояд буд. Кореро, ки мавлавишиносон то и

Соли чаҳорум аст, ки дар Тоҷикистон Рӯзи кормандони хидмати дипломатӣ ҷашн гирифта мешавад. Нахустин таҷлили ин ҷашн рӯзи 29 сентябри 2016, чаҳор сол пеш, дар бинои нави Вазорати корҳои хориҷӣ бо иштироки Президенти муҳтарами Тоҷикистон ҷ-би олӣ Эмомалӣ Раҳмон ва суханронии он кас баргузор гардида буд. Камина ифтихор дорам, ки дар он маҷлис иштирок доштам ва суҳбат низ карда будам. Таъсис ва таҷлили Рӯзи кормандони хидмати дипломатӣ нишони эътирофи мақому эътибори сазовори онҳо дар ҷомеъа ва низоми давлатдории ҶТ мебошад. Бояд эътироф намуд, ки нақши дипломатҳои тоҷик дар татбиқи муваффақонаи сиёсати хориҷии кишвар муассир аст. Иҷрои ин вазифаи пурифтихор ва бомасъулият аз рисолати миллии онҳо ба шумор рафта, аз онҳо дониши амиқ, малакаи расо ва ҳунари волоро тақозо мекунад. Онҳо набояд фаромӯш бикунанд, ки шаҳрванди одии кишварашон нестанд, балки намояндаи расмии он мебошанд. Бино бар ин бояд шахси ҳаматарафа босавод, соҳибмаълумот ва огоҳ аз сиёсати дохилию хориҷии мамлакаташон, аз т

Ҷойгоҳи Рӯдакӣ дар шеъри форсии тоҷикӣ ва ҷаҳон     Назар ба иттифоқи аксарияти кулли шоирони ҳамаср, адибони асрҳои баъдӣ,“аҳли тазкира ва тароҷими аҳвол” (Садриддин Айнӣ), рӯдакишиносон ва пажӯҳишгарони Шарқу Ғарб онҳо Абӯабдуллоҳи Рӯдакиро ҳамчун “устоди шоирони ҷаҳон” (Кисоии Марвазӣ), “сари шоирон” (Рашидии Самарқандӣ), “соҳибқирони шоирӣ” (Низомии Арӯзии Самарқандӣ)  “аввалин шоири расмии Эрон” (Ҳерман Эте), “нахустин шоири бузурги Эрон” (Ризозода Шафақ), “муқаддами шуарои форс” (Ҳамдуллоҳи Муставфӣ), “муқаддами шуарои Мовароуннаҳри фурс” (Ҳаким Шоҳмуҳаммад ибни Мубораки Қазвинӣ), “қудваи шуаро”, “аввал касест аз аҷамиён, ки девони шеър тартиб дода” (Амин Аҳмади Розӣ), “сарҳалқаи асотизи мутақаддимин” (Мирҳусайн  Дӯсти Санбҳалӣ), “саромади рӯзгор” (Мавлавӣ Оғоаҳмадалии Аҳмад), “сарҳалқаи шуарои аср” (Муҳаммад Қудратуллохони Гупомавӣ), “корвонсолори шеър ва муқаддиматулҷайши фусаҳо”, “аввал касе, ки ба тадвини девони сухан пардохт” (Мирғуломалии Озоди Билгиромӣ), “аввал касе, ки ш

Дурахши зиндагӣ ва марги Саъдахтар Устоди бузаргвор Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ (рӯҳаш шод бод), бидуни шак ва муҳобот, як хориқаи фавқулода, истисноӣ, беҳамто ва фаромиллӣ буд. Ӯ ҳамчун инсони шариф бо тамоми тоифаи ҷомеъаи тоҷик – чи олиму чи омӣ, чи рӯҳониву чи деҳқону коргар, чи аҳли ҳунару адаб ва чи хонандаву тамошобин робита дошт. Дар байни онҳо шогирдону пайравон, алоқамандону ихлосмандон, ёру ошноҳояш зиёд буданд. Ҳар нафаре аз онҳо ҳар вақте ки дилаш мехост ва хуш дошт, ғолибан бе огоҳии пешакӣ ё ба коргоҳаш ва ё ба манзилаш меомаданд. Дари коргоҳу манзилаш ба рӯйи ояндагон ҳамеша боз буд мисли дили поку беғашаш. Ва Устоди зиндаёд сарфи назар аз гирифториҳояш ва кору бори зарураш ҳамаи онҳоро бо лутфу меҳрубониҳои танҳо ба худаш хос мепазируфт, ҳамроҳашон суҳбат мекард ва маслиҳату машварат медод. Ман аксарияти онҳоро рӯзи маргаш дар назди манзил ва дар пояи тобути Устод дидам, ки аз дарду алами ҷудоӣ бо дӯстдоштатарин ва наздиктарин касашон ашк мерехтанд. Муҳаммадҷони Шакур

Донишҷӯи соли сеюми факултаи филологияи Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон будам. Бо пешниҳоди дӯсти донишгоҳиам Абдусаттор Мухторов, ки дар факултаи таърих таҳсил мекард, тобистонро дар ҷамъи бостоншиносони маъруфи тоҷик Нӯъмон Неъматов, Уктам Пӯлодов, Саидҷон Марофиев, Абдуллоҷон Исҳоқов аввал дар ҳарфиёти Шаҳристон ва баъд дар Дашти Ашт гузарондам. Бо раҳматӣ Абдуллоҷон Исҳоқов ҳамон вақт шинос шудам ва дӯстиву ҳамкориамон оғоз гардид. Ростӣ гап то вақт бостоншиносон ва бостошиносиро ҷиддӣ намегирифтам. Гумон мекардам, ки ҳамаи гуфтаву кардаву навиштаҳояшон тахминӣ аст. Аммо пас аз он ки шоҳиди бевоситаи кори онҳо, аз ҷумла Абдуллоҷон Исҳоқов гардидам ва дидам, ки то чӣ андоза ҳар ваҷаб замини ҳафриётро бо ҷиддият ва мамъулияти тамом таҳқиқ менамоянд, тасаввурам дигар шуд ва яке аз мухлисону муридони онҳо гаштам. Натиҷаи заҳматҳои чандинсолаи Абдуллоҷон Исҳоқов ва ёронашон буд, мо таърихи 5500 соламонро дар Саразм кашф кардем ва бо он ифтихор мекунем. Ёд бостоншиноси бузурги тоҷик Абдулл

Абдуқодир Маниёзов аз шогирдони дӯстдоштаи проф. Шарифҷон Ҳусейнзода буданд ва устод аз он кас дар суҳбатҳояшон бо эҳтиром ва ифтихори ошкоро зикр мекарданд.  Дар ғоиб ва ҳозирашон он касро "Абдуқодир" мегуфтанд.  Ва бо ҳамин, ба назарам, ба мо шогирдони дигарашон гуфтанӣ мешуданд, ки мисли он кас шавем. Шодравон Абдуқодир Маниёзов ба камина ҳаққи устодӣ ҳам доранд. Ба мо шогирдони соли аввал аз "Назмшиносӣ" ду-се дарси амалӣ доданд. Ба ёдам мондааст як нуктае, ки он кас таъкид мекарданд: забони форсии тоҷикӣ табиатан барои шеър аст. Далелашон ин буд, ки дар он тақрибан ҳамаи ҷумла, таъбиру ибораву калима мавзун аст. Яке аз мисолҳояшон ин буд: "Ман ба мактаб меравам", ки дар қалаби -у - -/ -у - (фо -и -ло -тун / фо- и- лун) аст. Ёдашон бахайр. Одами хуб ва роҳбари кордоне буданд.

Ёдбуди шаҳид Аҳмадшоҳи Масъуд Он рӯзи наҳси 9 сентябри соли 2001-ро ба хубӣ дар хотир дорам. Он замон дар вазорати корҳои хориҷии Тоҷикистон кор мекардам. Вазири муҳтарами вақти корҳои хориҷии Тоҷикистон академик Талбак Назаров бо андӯҳи зиёд аввал аз захмӣ шудани зиндаёд Аҳмадшоҳи Масъуд ва пас аз фурсати кутоҳе аз марги нобаҳангоми ӯ дар чархболе, ки ба самти Тоҷикистон ҳаракат мекард, хабар доданд. Аз тафсилоти шаҳодати Аҳмадшоҳи Масъуд баъдан бароям рӯзноманигори русӣ Аркадий Дубнов, ки дар он лаҳзаҳои шум ҳузур дошта ва шоҳиди бевоситаи он будааст, қисса кард ва ҳайратзада аз он буд, ки чӣ тавр масъулони амниятӣ дар тӯли 18 рӯз пай набурданд, ки он ду рӯзноманигори номниҳоди араб дар асл ҳеч ба журналист монанд набуданд ва корашон танҳо аз хобу хӯр иборат буду бас. Омир соҳиб Аҳмадшоҳи Масъуд, ки дар ҳушёрӣ ва зиракӣ миёни дӯстон душманонаш ном бароварда буду аз сӯиқасдҳои пай дар пай ва такрор ба такрори дастгоҳҳои иктишофии шӯравиҳо, ҳукумати коммунистии доктор Наҷиб, толибо

Ба ифтихори зодрӯзи абармарди таърихи навини тоҷикон шаҳид Аҳмадшоҳи Масъуд сафарномаеро, ки пас аз зиёрати мақбараи муқаддаси ӯ дар Панҷшер навишта будам, бознашр менамоям. Раҳоварди Панҷшер Дараи қаҳрамон ва қаҳрамонон Чанд сол дар Афғонистон кор ва зиндагӣ карда будам ва пасон борҳо сафар низ. Аммо дараи овозадори Панҷшер, дараи қаҳрамон ва қаҳрамононро надида будам. Солҳое, ки дар Пуҳантуни Кобул ба сифати устод кор мекардам, солҳое буданд, ки дар дараи Панҷшер амалиётҳои пайдарпайи низомии лашкари Шӯравӣ давом доштанд. Он вақт қисмҳои сартобапо мусаллаҳи садҳазорнафараи  Шӯравӣ аз замин ва ҳаво ба як ҳисоб 7 бор ва ба ҳисоби дигар 11 бор (1981 - 1988) ба дараи Панҷшер ҳамлаи васеъ оварданд ва  ҳар  бор низ шикаст хӯрданд. Ин ҳодисаи фавқулода табиист, ки таваҷҷӯҳи маро ба ин дара ва мардумони он, ба хусус ба шахсияти Аҳмадшоҳи Масъуд, фармондеҳи муборизони он ҷалб намуд. Ман дар ҳайрат будам, ки чӣ тавр сокинони як дара, ду-се ҳазор муҷоҳиди панҷшерӣ дар баробари лашкари бисёрҳаз